Subsidieregeling stelselherziening rechtsbijstand ten einde
Na een intensieve periode van experimenteren en projecten tot wasdom brengen, presenteerden de afgelopen twee maanden alle deelnemende initiatieven hun eindpresentatie. De Subsidiereling stelselherziening rechtsbijstand komt daarmee tot een einde. Eind 2022 sloot de uitvoeringstermijn van deze regeling waarvoor de minister voor Rechtsbescherming in 2020 een budget van 10 miljoen euro beschikbaar had gesteld. Elf initiatieven voldeden na inschrijving aan de in de regeling gestelde criteria en konden van start met hun projecten om duurzame, kwalitatieve en vooral innovatieve oplossingen voor juridische problemen te creëren. In dit artikel geven we een inkijkje in die initiatieven.
De initiatieven
De 11 initiatieven zijn divers en beoordeeld door een deskundige en onafhankelijke adviescommissie, aan de hand van vaste, in de subsidieregeling benoemde inhoudelijke criteria [link naar Subsidieregeling Stelselherziening rechtsbijstand - raadvoorrechtsbijstand.org]
MIJN ZAAK is een digitale tool die inzicht en overzicht geeft en een communicatieforum biedt aan rechtzoekenden en betrokken (rechts)hulpverleners. Hiermee wordt alle noodzakelijk informatie (zo nodig met hulp) verzameld en opgeslagen op één plek die in beheer is van de rechtzoekende zelf. MIJN ZAAK beoogt samenwerking in de sociaaljuridische dienstverlening, zoals bijvoorbeeld plaatsvindt bij de wijkrechtbanken en samenwerkingsprojecten in de 1elijn, te ondersteunen.
Het digitaal kennissysteem eerstelijn hulpverleners wil bijdragen aan een oplossing voor het probleem van ‘de boodschappentas vol papieren’ die de complexiteit aan sociaaljuridische problemen symboliseert bij kwetsbare burgers. Naar aanleiding van uitgevoerd onderzoek is een digitale kennissysteem ontwikkelt dat eerstelijn hulpverleners helpt om deze problematiek makkelijker of sneller te ontleden en overzichtelijk op te slaan. Ook heeft het project een sociaal juridische kaart ontwikkeld voor Amsterdam.
Het dynamische zaaksysteem ‘Bezwaarlab’ is gericht op ondersteuning bij bezwaar, met advies over beroep, in zaken die betrekking hebben op de Participatiewet. De oplossingsroute die door het portaal wordt aangeboden is een combinatie van informatie, advies, diagnose, triage, de werkwijze van een living lab en het gebruik van artificiële intelligentie (AI). Hiermee wordt een integrale benadering van rechtsproblemen mogelijk met aandacht voor niet-juridische oplossingen.
Een aantal projecten heeft betrekking op scheiding. Berekenjescheiding.nl biedt een online tool dat rechtzoekenden beeld geeft van de financiële situatie na de scheiding. De Gezinsadvocaat, een duo rol van een familierechtadvocaat en een gedragswetenschapper, voert regie over de gehele route van zorg en recht in een scheidingsprocedure met aanverwante problematiek. De zelfregieroute scheiden ziet op de doorontwikkeling van een online platform waarbij burgers zelf regie nemen in hun scheidingproces via het maken van scheidingsafspraken. Toegevoegd is bijvoorbeeld de module nazorg.
‘Buurtbemiddeling Extra’ focust op hulp in lokale context. Complexe zaken in de buurt worden opgepakt doordat rechtzoekenden met elkaar, onder begeleiding van een mediator in gesprek gaan. De digitale multicriteria beslisboom beoogt professionals in complexe besluitvorming bij cliënten met multiproblematiek te ondersteunen. Uit nader onderzoek kwam naar voren dat de te ontwikkelen tool onvoldoende aan te sluiten op de praktijk van de professionals. Dit is aanleiding geweest om met het project te beëindigen binnen de subsidieregeling.
’Hulp om de hoek’ faciliteert hulp in de lokale context. Het initiatief faciliteert integraal sociaal juridische dienstverlening binnen gemeenten om vroege signalering en samenwerking tussen dienstverleners mogelijk te maken, zodat burgers op een adequate manier geholpen kunnen worden. In het project ‘Samen Recht Vinden-bus’ (met een knipoog naar de SRV-wagen van weleer) in Zeeland worden rechtzoekenden in de bus en buurt geholpen door een multidisciplinair team van sociaaljuridische hulpverleners en lokale ambtenaren.
Het Rechtsbijstandportaal tenslotte, is een digitaal triage-instrument waar het probleem, de toevoegwaardigheid en zelfredzaamheid van de rechtzoekende met betrekking tot het probleem in kaart worden gebracht. Op basis van deze informatie wordt de rechtzoekende doorverwezen naar een of meerdere rechtsbijstandsaanbieders in de nulde-, eerste- of tweedelijn.
Vervolg
Alle initiatieven gaven de afgelopen periode hun eindpresentaties aan vertegenwoordigers van het ministerie van Justitie en Veiligheid en de Raad voor Rechtsbijstand. De individuele evaluaties van deze en andere pilots uit het Programma Stelselvernieuwing rechtsbijstand vormen samen met het rapport “Inzicht in pilots rechtsbijstand” de basis voor de uit te voeren overkoepelende analyse van alle pilots. Het ministerie besluit daarna of, hoe en waar deze projecten of werkzame elementen daaruit ingezet kunnen worden in het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand.