Achtergrondinformatie en voorbeelden bestuurlijke sanctie

Voorbeelden van een bestuurlijkesanctie ná overtreding:

• Intrekking van een uitkering/subsidie/vergunning;
• Terugvordering van een uitkering/subsidie;
• Boete in het kader van de wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften;
• Boete Sociale dienst/UWV;
• Stopzetting/opschorting/schorsing uitkering;
• Bestuursdwang;
• Overtreding terugkeerbesluit door Nederlands grondgebied niet te verlaten levert als sanctie inreisverbod op.

Als rechtzoekende niet voldoet aan de voorwaarden van een uitkering/subsidie/vergunning kan een bestuursorgaan deze weigeren. Dit is geen bestuurlijke sanctie.

Andere voorbeelden van géén bestuurlijke sanctie:

• Weigering toeslag (bijv. duurzaamheidtoeslag);
• Weigering uitkering (bijv. WW, WIA, bijstand, bijzondere bijstand);
• Transactievoorstel OM;
• OM-afdoening;
• Sancties opgelegd door straf- of tuchtrechter;
• Intrekking uitkering;
• Inreisverbod, waarbij enkel de verplichting om Nederland onmiddellijk te verlaten en niet meer in te reizen is opgelegd.

Hier is geen sprake van bestuursrechtelijke overtreding.

Wellicht is het verwarrend dat intrekking uitkering onder beide rijtjes is opgenomen, maar het kan voorkomen dat uitkering wordt ingetrokken, zónder dat daar een overtreding aan vooraf is gegaan. Voorbeeld: rechtzoekende heeft een volledige WW-uitkering en accepteert een deeltijdbaan. De UWV trekt hierop de volledige WW-uitkering in, terwijl er nog recht bestaat op een gedeeltelijke uitkering. Rechtzoekende gaat daartegen in bezwaar.

Toelichting bestuurlijke sanctie

In artikel 5:2 Awb worden definities gegeven van de begrippen bestuurlijke sanctie, herstelsanctie en bestraffende sanctie. Deze begrippen worden in dit hoofdstuk gebruikt in de hier bedoelde betekenis.

Drie elementen zijn in de omschrijving van een bestuurlijke sanctie in artikel 5:2 lid 1 onder a Awb van belang.

1. Door een bestuursorgaan

In de eerste plaats moet het gaan om een door een bestuursorgaan opgelegde sanctie. Dit sluit door de straf- of tuchtrechter opgelegde sancties uit. Wat door het OM opgelegde sancties betreft, moet nader onderscheid worden gemaakt. Op zichzelf is de OvJ een bestuursorgaan in de zin van de Awb. Dit betekent dat de boeten die het OM in administratief beroep kan opleggen krachtens de Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften bestuurlijke sancties in de zin van dit artikel zijn. Het aanbieden van een transactie door het OM is daarentegen geen bestuurlijke sanctie. Een transactie is het afzien van strafvervolging onder de voorwaarde dat de verdachte een geldbedrag aan de Staat betaalt. Het is dus een handeling in het kader van de opsporing en vervolging van strafbare feiten, waarop hoofdstuk 5 ingevolge artikel 1:6 Awb niet van toepassing is. Datzelfde geldt voor de zogenaamde OM-afdoening.

2. Verplichting, hetzij geheel of gedeeltelijk onthouden van een aanspraak

In de tweede plaats behelst een sanctie hetzij een verplichting, hetzij het geheel of gedeeltelijk onthouden van een aanspraak. Deze verplichting kan zijn een verplichting om een geldsom te betalen, zoals bij de bestuurlijke boete. Maar ook een verplichting om een overtreding te beëindigen in combinatie met een voorwaardelijke verplichting om een geldsom te betalen, zoals bij de last tot geldsom. De woorden ‘of onthouden aanspraak’ zijn opgenomen omdat in de sfeer van de sociale zekerheid en de subsidies sancties voorkomen die niet zozeer een nieuwe verplichting voor de overtreder inhouden, maar een vermindering van de (financiële) afspraken die de overtreder zonder de overtreding zou hebben gehad. Door te spreken van ‘opgelegde verplichting of onthouden aanspraak’ en niet van bijvoorbeeld een ‘belastende maatregel’, lijkt de omschrijving wat minder goed te passen bij de intrekking van begunstigende beschikkingen. Bij intrekking van een begunstigende beschikking bestaat echter overeenstemming over het feit dat het daarbij kan gaan om een bestuurlijke sanctie als bedoeld in dit artikel. Onduidelijk is echter hoe het zit met het openbaar maken van gegeven met karakter van ‘naming en shaming’.

3. Overtreding

In de derde plaats is slechts sprake van een bestuurlijke sanctie als een bestuursorgaan het besluit neemt naar aanleiding van een overtreding. Dit element van de omschrijving onderscheidt bestuurlijke sancties van verplichtingen, zoals heffingen, die bestuursorganen kunnen opleggen naar aanleiding van gedragingen die op zichzelf niet in strijd met enig bestuursrechtelijk voorschrift behoeven te zijn