Bedrijfsmatig handelen

Werkinstructie
Alle rechtsterreinen

Benodigde stukken / informatie

  • (digitaal) ondertekend aanvraagformulier Civiel
  • toelichting omtrent het geschil waarvoor om toevoeging wordt verzocht, advocaat dient in de toelichting tevens duidelijk te maken dat het beroep of bedrijf van rechtzoekende in het voortbestaan wordt bedreigd
  • afschrift van de meest recente (niet ouder dan 2 jaar) jaarcijfers (balans, verlies & winstrekening en toelichting op de jaarrekening). Indien bedrijf korter dan een jaar bestaat, dan dient de start- of openingsbalans overgelegd te worden tezamen met kwartaal c.q. halfjaarcijfers
  • stukken waaruit de financiële situatie blijkt, indien sprake is van de uitoefening van een zelfstandig beroep
  • bestaat het bedrijf niet meer, dan dienen stukken overgelegd te worden waaruit dit blijkt (uittreksel KvK)

Herkennen aanvragen met bedrijfsmatig c.q. zakelijk karakter

Een bedrijf is een organisatie van kapitaal en arbeid met een winststreven. Vanaf het moment dat aanvrager commerciële activiteiten ontplooit in het kader van een zelfstandig beroep of bedrijf, is sprake van bedrijfsvoering en toets je een aanvraag om gesubsidieerde rechtsbijstand aan artikel 12 lid 2 sub e Wrb.

Er kan sprake zijn van een zelfstandig beroep en handelen op zakelijke basis dan wel deelname aan het commerciële handelsverkeer zonder dat rechtzoekende is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel.

Als duidelijk is dat het rechtsbelang gelegen is in de privésfeer, dan toets je niet aan artikel 12 lid 2 sub e Wrb, maar wel aan de andere criteria van de Wrb. Voorbeeld: Het aanvechten van een aanslag inkomstenbelasting, waarbij de aanslag de natuurlijke persoon betreft.

Oorsprong geschil

De oorsprong van het geschil is bepalend. Komt het geschil voort uit of hangt het samen met een zakelijk geschil, dan is sprake van een bedrijfsmatig geschil (pdf, 94 kB). Handvatten ter herkenning zijn (opsomming niet limitatief, maar indicatief):

  • aard van de zaak: verbintenissenrecht, huur bedrijfsruimte, wanprestatie vergunningen, aanzienlijke bankgaranties/ borgstellingen, intellectueel eigendom,  faillissement in privé door bedrijfsschulden;
  • de wederpartij in relatie tot de hoogte van de vordering. Bijvoorbeeld verweer tegen een vordering van een bierbrouwerij van € 5.000,-;
  • toelichting advocaat op aanvraagformulier;
  • toevoeghistorie van de klant;
  • Status O in T-2.

Voorbeeld oorsprong bedrijfsmatig

Een advocaat stond zijn cliënt bij in een bedrijfsmatige kwestie. Vervolgens ontstaat er een geschil over de wijze waarop de advocaat zijn werkzaamheden heeft uitgevoerd en over de rekening. Er is in dit geval sprake van een bedrijfsmatig geschil.

Voorbeeld commerciële verhuur woonruimte

Een geschil over commerciële verhuur van woonruimte (zoals via Air BnB) kan als bedrijfsmatig worden aangemerkt. Het gaat dan om verhuur met winst als oogmerk.

Toevoegbeleid

Algemeen

Uitgangspunt is dat je bij een bedrijfsmatig c.q. zakelijk rechtsbelang in beginsel geen toevoeging verstrekt. Ook wanneer een rechtzoekende in privé wordt aangesproken voor een zakelijke vordering blijft er sprake van een bedrijfsmatig rechtsbelang. Wanneer je geoordeeld hebt dat sprake is van een rechtsbelang dat voortvloeit uit bedrijfsmatig handelen dan toets je verder op de volgende situaties.

Is er sprake van:

  1. Een zuiver privébelang;
  2. Een bestaand zelfstandig beroep of bedrijf;
  3. Een voormalig zelfstandig beroep of bedrijf.

1. Een zuiver privébelang

Er kan sprake zijn van (zwaarwegend) privébelang. Hiervan is bijvoorbeeld sprake bij een geschil over een arbeidsongeschiktheidsverzekering van de rechtzoekende. Ook als een geschil Besluit Bijstandverlening Zelfstandigen (BBZ) alleen gaat over het uitkeringsdeel is er sprake van een privébelang. Deze aanvragen toets je niet aan artikel 12 lid 2 sub e Wrb.

Bij een geschil over een gecombineerde woon- en bedrijfsruimte gaat het privébelang voor en toets je niet op bedrijfsmatig. Het belang is hierbij het dak boven het hoofd.

Een toevoegingsaanvraag met betrekking tot de toelating tot een minnelijke schuldregeling/Wsnp betreft altijd een privébelang, ongeacht hoe de schulden zijn ontstaan.

Uitvoering van de Wet homologatie onderhands akkoord (WHOA) heeft betrekking op de onderneming en is geen privébelang, maar een zakelijk belang.

Faillissementsgijzeling/bewaring (vrijheidsontneming) van rechtzoekende dat voortkomt uit bedrijfsmatig handelen toets je niet op bedrijfsmatig vanwege het zwaarwegend privébelang van rechtzoekende.

2. Een bestaand zelfstandig beroep of bedrijf

Bij een financieel belang dat lager is dan ongeveer een kwart van de bovengrens van de laagste inkomenscategorie voor alleenstaanden (€ 5000,- in 2021), neem je aan dat er geen sprake is van een bedrijfsbedreigend geschil. Als de voortzetting van het bedrijf afhankelijk is van een dergelijk bedrag, ga je ervan uit dat het bedrijf sowieso niet levensvatbaar is.
Ligt het financieel belang hoger, dan kun je een toevoeging verstrekken als sprake is van een bedrijfsbedreigend geschil.

Of sprake is van een ‘bedrijfsbedreigend’ geschil blijkt uit:

a. het geschil zelf: Het probleem met de wederpartij moet de bepalende factor zijn in de vraag of het beroep of bedrijf in het voortbestaan wordt bedreigd.

in combinatie met

b1. de financiële positie van het bedrijf of beroep: De meest recente financiële jaarcijfers (balans, verlies & winstrekening en toelichting op de jaarrekening) zijn hiervoor van belang. Na 1 juli zijn over het algemeen de cijfers van het voorgaande jaar beschikbaar. Voor de beoordeling zie werkinstructie Bedrijfsmatig handelen: Beoordeling financiële positie onderneming;
b2. Kunnen de kosten voor rechtsbijstand worden voldaan uit de aan de onderneming ter beschikking staande middelen.

én

Beoordeling immateriële indicatoren, als:

  • de aard van het bedrijf;
  • rechtsvorm;
  • levensfase van het bedrijf (bijvoorbeeld starter);
  • aantal opdrachtgevers (bijvoorbeeld de ZZP met maar 1 of 2 opdrachtgevers).

Voortzetting onderneming

Wanneer aanvrager geen intentie heeft om het bedrijf voort te zetten, kan niet gesteld worden dat het voortbestaan van het zelfstandig beroep of bedrijf afhankelijk is van de verzochte rechtsbijstand en wijs je de aanvraag af. Wordt de voortzetting van de onderneming bedreigd door andere factoren dan het onderliggende geschil, ook dan is geen sprake van bedrijfsbedreigende situatie.

Voorbeeld: Bij een gecontroleerde bedrijfsbeëindiging op basis van de WHOA is geen sprake van de intentie om het bedrijf voort te zetten. Je wijst de aanvraag af met tekstcode 163 (zakelijk algemeen).

Rechtspersoon

Wordt het beroep of bedrijf uitgevoerd in de vorm van een rechtspersoon, dan wijs je de aanvraag af met tekstcode 160 (AFI Rechtspersoon).

3. Een voormalig zelfstandig beroep of bedrijf

Wanneer aan alle onderstaande voorwaarden is voldaan kun je een toevoeging verstrekken:

  • het beroep of bedrijf ten minste één jaar geleden is beëindigd (uitschrijving KvK is bepalend en dient meegestuurd te worden);
  • de aanvrager in eerste aanleg als verweerder bij een procedure is betrokken of betrokken is geweest;
  • de kosten van rechtsbijstand niet op andere wijze kunnen worden vergoed (bijvoorbeeld een rechtsbijstandverzekering).

=====================================

Starter

Geschillen voortvloeiende uit handelingen die zijn verricht ter voorbereiding van een zelfstandig beroep of bedrijf worden niet als bedrijfsmatig aangemerkt. Hiermee wordt  niet het fiscale begrip starter bedoeld.
Voorbeeld: Geschil met gemeente over weigering afgifte exploitatievergunning.

Rechtspersonen (geen toevoeging)

Artikel 12 lid 2 aanhef, onder e en sub 1 Wrb luidt ‘…voorzover het niet in de vorm van een rechtspersoon wordt gevoerd…’. Met andere woorden, geen rechtsbijstand op basis van toevoeging voor rechtspersonen. Het doel waarvoor de rechtspersoon is opgericht (commercieel of ideëel) doet in zakelijke geschillen niet ter zake.

Voorbeelden van rechtspersonen zijn: verenigingen, coöperaties, onderlinge waarborgmaatschappijen, naamloze vennootschappen, besloten vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid en stichtingen.

Maatschap en vennootschap onder firma zijn geen rechtspersonen.

Vennootschap onder firma (Vof)

De vennoten kunnen hoofdelijk aansprakelijk zijn, de vof niet. Een aanvraag om toevoeging komt daarom altijd op naam van de aansprakelijk gestelde vennoot te staan en niet op naam van de vof. Aan de hand van de stukken van de vof bepaal je of het voortbestaan van de vof wordt bedreigd.

Commanditaire vennootschap

De commanditaire vennootschap heeft beherende en stille (commanditaire) vennoten. De stille vennoot is financieel betrokken bij de onderneming, de beherende vennoot voert de dagelijkse bedrijfsvoering. Toevoegingsaanvragen van zowel de stille als de beherende vennoot toets je op bedrijfsmatig handelen.

Vereenzelviging (directeur grootaandeelhouder: DGA/bestuurder)

Is rechtzoekende een DGA/bestuurder, dan is er sprake van vereenzelviging van de rechtspersoon en de privé-persoon. Dit betekent dat je een aanvraag op naam van de DGA/bestuurder aan artikel 12 lid 2 sub e Wrb toetst.

Welke functie rechtzoekende binnen de rechtspersoon bekleedt kan worden afgeleid uit de statuten of oprichtingsakte of uit de inschrijving van de rechtspersoon bij de Kamer van Koophandel.

Wanneer sprake is van vereenzelviging dan wijs je de aanvraag af, omdat rechtspersonen zijn uitgesloten van gesubsidieerde rechtsbijstand.
Is geen sprake van vereenzelviging dan is geen sprake van ‘bedrijfsmatig geschil’.

Een aanvraag toevoeging voor een voormalig DGA/bestuurder van een rechtspersoon die gedaagde is op basis van bestuurdersaansprakelijkheid voor handelingen van de rechtspersoon toets je aan de criteria voor voormalig bedrijfsmatig handelen.

Faillissement

Verkeert een bedrijf in staat van faillissement, dan is er (nog) geen sprake van voormalig bedrijfsmatig handelen. Het is voor een bedrijf in faillissement niet mogelijk om uitgeschreven te worden uit de KvK. Je vraagt dan niet de uitschrijving KvK op. Geeft de advocaat aan dat er een uitzondering van toepassing is, dan toets je deze aan de hand van punt 2, bestaand beroep of bedrijf en voortzetting onderneming. Dit betekent dat de intentie (en de reële mogelijkheid) moet bestaan om het bedrijf voort te zetten. Als het bedrijf om andere redenen niet meer levensvatbaar is dan wijs je de aanvraag af met tekstcode 164 (bedrijfsmatig voortzetting bedrijf).

Stroman / bestuurders zonder bevoegdheden

Wanneer de aanvrager alleen in naam een bedrijf uitoefent en feitelijk als stroman geen activiteiten verricht, dan is geen sprake van ‘bedrijfsmatig geschil’.

Strafzaken in combinatie met een bedrijfsmatig geschil

Aanvragen op naam van het bedrijf wijs je af (rechtsbijstand: rechtstreeks en individueel).
Wordt een rechtzoekende in privé strafrechtelijk vervolgd, dan vindt geen toetsing plaats aan de hand van artikel 12 lid 2 sub e Wrb.

Klokkenluidersregeling

Bij represailles (benadeling) als gevolg van een melding als klokkenluider is geen sprake van een bedrijfsmatig geschil. De aanvraag toevoeging wordt wel getoetst aan de overige criteria van de Wrb.

Waardebepaling en verdeling onderneming in verband met echtscheiding/boedelverdeling

Zie werkinstructie P050.

Beoordeling financiële positie onderneming

Zie voor de beoordeling van de financiële positie van de onderneming de werkinstructie Bedrijfsmatig handelen: beoordeling financiële positie onderneming.

LAT

Aanvragen voor een geschil bedrijfsmatig handelen zijn uitgesloten van de LAT. Deze aanvragen wijs je af met de tekst bedrijfsmatig-LAT.

Achtergrondinformatie

Wet- en regelgeving