Opschorting maatregel maximum aantal voorkeursmachtigingen
Per 1 januari 2023 wijzigde de distributieregeling AC (bijlage 2a Inschrijvingsvoorwaarden) op een aantal punten en werd voor advocaten op het AC-rooster een maximum van 60 voorkeursmachtigingen per jaar ingesteld. Dit om een efficiënte planning en evenredige verdeling van asielzaken te waarborgen. Het afgelopen jaar zijn de processen in de asielketen echter steeds verder vastgelopen. De Raad voor Rechtsbijstand ziet dat in de huidige context de rechtsbijstand aan asielzoekers niet gebaat is bij het uitvoeren van de maatregel. De regeling wordt daarom vanaf 2024 tijdelijk opgeschort.
Vastlopen asielketen
De IND heeft al lange tijd grote achterstanden bij de afhandeling van asielaanvragen. Begin november meldde de IND op zijn website dat de achterstand bij de behandeling van asielaanvragen in de algemene asielprocedure is opgelopen tot 42.000. Daarbij komen 26.000 nareizigers die wachten op een beslissing. Uit de kamerbrief van 10 november 2023 blijkt dat de druk op de asielketen de komende tijd onverminderd hoog blijft. De reguliere productiecapaciteit van de IND is berekend op 22.000 asielaanvragen per jaar. Gelet op de huidige (en verwachte) instroom betekent dit dat de achterstanden de komende tijd verder oplopen. Ook de projectmatige aanpak waarmee de IND tot 1 mei 2024 een extra 13.000 asielaanvragen van kansrijke nationaliteiten versneld wilde behandelen loopt vertraging op. Ook de situatie binnen de asielopvang is op dit moment kritiek en het blijft de komende tijd een forse opgave om voldoende opvangplekken te creëren. Dit alles betekent dat de situatie in de asielketen in 2024 naar verwachting niet substantieel verbetert.
Stand van zaken rechtsbijstand
De Raad probeert de rechtsbijstand naar omstandigheden zo goed mogelijk te organiseren. Naast de distributie van zaken via het AC-rooster (met name spoor 1 en 2, instroom via AC Schiphol en AMV’ers) koppelt de afdeling Legal Aid van de Raad asielzoekers binnen de algemene asielprocedure (spoor 4) al vroegtijdig aan een advocaat. Deze vroege koppeling is in juli 2022 gestart om de toegang tot de rechtsbijstand te waarborgen voor asielzoekers die lang moeten wachten tot de start van hun asielprocedure (zie nieuwsbericht van 27 juli 2022). Asielzoekers worden op dit moment binnen ongeveer 6 maanden na aankomst gekoppeld aan een advocaat.
Het uitgangspunt bij het koppelen is een evenredige verdeling van zaken. Dit betekent dat advocaten met het laagste aantal V060 toevoegingen als eerste zaken ontvangen en dat iedere advocaat in principe evenveel zaken toegewezen krijgt. Het uiteindelijke aantal zaken is ook afhankelijk van andere factoren, zoals het aantal AC diensten waarvoor een advocaat zich in laat roosteren en het aantal eigen (voorkeurs-) zaken dat een advocaat inbrengt.
Met de hoge instroom en het vroegtijdig koppelen zijn dit jaar per advocaat relatief veel zaken toebedeeld. Tot december heeft de Raad in 2023 in totaal 29.602 V060 toevoegingen afgegeven voor de algemene asielprocedure (zie maandcijfers Raad). Naast deze asielzaken zijn in 2023 ook een groot aantal derdelanders uit Oekraïne door de Raad gekoppeld aan een asiel- of vreemdelingenrecht advocaat. Dit in verband met het besluit van de IND om hun verblijf op grond van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming te beëindigen.
Reden invoering maximum voorkeursmachtigingen
De omstandigheden in de asielketen maken dat veel asielzoekers onrustig worden en zelf op zoek gaan naar een advocaat en een voorkeursadvocaat machtigen. De Raad houdt rekening met deze vrije advocaatkeuze. Het veelvuldig indienen van voorkeursmachtingen maakt het voor de Raad lastig om het uitgangspunt van de distributieregeling te handhaven: de evenredige verdeling. Dit uitgangspunt is noodzakelijk om met een steeds fluctuerende asielinstroom voldoende capaciteit binnen de asieladvocatuur te waarborgen. De evenredige verdeling ziet namelijk niet alleen op het aantal, maar ook op het soort asielzaken. Hiermee is gewaarborgd dat ook de moeilijkere en meer tijdsintensieve zaken worden verdeeld onder een grote groep advocaten. Dit draagt bij aan het op peil houden van eenieders kennis en ervaring en doet recht aan de forfaitaire vergoeding. De forfaitaire vergoeding is gebaseerd op de mix van zware en minder zware zaken.
De Raad vindt het niet wenselijk dat advocaten grote aantallen voorkeursmachtigingen indienen. Het betreft hierbij vaak nationaliteiten met een hoog inwilligingspercentage. In 2023 is daarom een maximum van 60 voorkeursmachtigingen per kalenderjaar ingesteld. Advocaten die de 60 machtigingen overschrijden worden niet meer gefaciliteerd bij hun werkzaamheden in het AC en ontvangen geen nieuwe zaken meer via het AC-rooster.
Tijdelijke opschorting vanaf 2024
Advocaten voeren hun werk op dit moment uit binnen een asielketen die niet goed functioneert. De afhandeling van asielprocedures verloopt chaotisch. De faciliterende rol van Legal Aid heeft juist in deze omstandigheden meerwaarde voor advocaten. De Raad wil voorkomen dat het niet-faciliteren advocaten hindert bij het uitvoeren van hun werkzaamheden en/of een goede rechtsbijstandverlening aan de asielzoeker in de weg staat. Daarom is besloten om de maximering van het aantal voorkeursmachtigingen tijdelijk op te schorten. Dit betekent dat vanaf 2024 geen maximum wordt gehanteerd.
Advocaten kunnen in 2024 op de gebruikelijke wijze via Legal Aid in AC Ter Apel een voorkeursmachtiging indienen. Legal Aid registreert daarna de voorkeursmachtiging en geeft de toevoeging af. De toevoeging geeft de advocaat recht op een vergoeding en een plicht tot het verlenen van rechtsbijstand (art. 24 lid 4 Wrb). De Raad gaat er dan ook van uit dat de advocaat in contact staat met zijn cliënt en de nodige rechtsbijstand verleent. Dit betekent dat de advocaat optreedt als procesbewaker en adviseur en de asielzoeker volledig voorbereid op de start van de asielprocedure (de dag -1). Legal Aid faciliteert advocaten vervolgens op de gebruikelijke wijze bij hun werkzaamheden. Bij de distributie van asielzaken door Legal Aid blijft de evenredige verdeling het uitgangspunt.
Handhaving maximum van 250 toevoegingseenheden
Voor alle bij de Raad ingeschreven advocaten geldt een maximum van 250 toevoegingseenheden per kalenderjaar (artikel 5 van de inschrijvingsvoorwaarden). Deze regel wordt in 2024 door de Raad onverkort gehandhaafd. De 250 toevoegingseenheden staan omgerekend in werkuren voor een regulier werkjaar van ca. 1.300 uur. Het maximum biedt een waarborg dat een advocaat voldoende tijd aan zijn zaken kan besteden. De Raad verwacht dat advocaten bij het aannemen van nieuwe zaken tijdig anticiperen op dit maximum en hierbij ook rekening houden met vervolgprocedures voor bestaande cliënten. Het Register van de Raad ondersteunt advocaten met signaalbrieven, waarin wordt gewezen op de hoeveelheid aangevraagde toevoegingseenheden.
De Raad verwacht dat advocaten na het bereiken van het maximum van 250 toevoegingseenheden gedurende de rest van het jaar geen nieuwe voorkeursmachtigingen indienen. Het is immers niet mogelijk om deze cliënten in het betreffende jaar op gefinancierde basis bij te staan.
Eerdere berichtgeving:
Nieuwsbericht Aanpassing distributieregeling AC; maximaal 60 voorkeurszaken, 21 december 2022